İstanbul'un en önemli sorunlarının başında yer alan kentsel ulaşımda salt insan ulaşımını dikkate almak çok doğru ve sağlıklı bir yaklaşım olamaz. İnsan ulaşımına eş değer bir hizmetin de lojistik olduğu göz ardı edilemez.
25.01.2006 tarihinde kabul edilen 5549 sayılı 'Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun' ile kamu, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliğinin geliştirilmesi, kaynakların yerinde kullanılması ve yerel potansiyelin harekete geçirilmesi suretiyle ulusal kalkınma plan ve programlarında ön görülen ilke ve politikalarla gelişmeyi hızlandırarak sürdürülebilirliği sağlamak ve bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklılıklarını azaltmak üzere kalkınma ajanslarının kurulmalarına karar verilmiştir.
Kanun ile İstanbul'da da Kalkınma Ajansı kurulmuş ve kuruluşta merkezi kuruluşlar ve yerel birimler, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, ulusal/uluslararası yatırımcılar, özel sektör, üniversiteler, uzmanlar, araştırma merkezleri gibi kuruluşların üst düzey temsilcilerinin katılımları sağlanarak önce yönetim oluşturulması ve tanıtımla ilgili toplantı, daha sonra da kanun uyarınca toplantılar düzenlenmiştir.
Bu toplantılarda alt paragraflarda kısa açıklamalarla ifade edilecek konular içerisinde çok önemli bir metropol olan dünya kenti İstanbul için özellikle yaşamın sürdürülebilmesinde lojistik olgusu vurgulanmış, katılımcılardan konu ile ilgili olanlarınca lojistiğin önemi ve ekonomiye katkılarından, yaşamsal gereklerin sağlanabilmesindeki rolü, istihdama katkılarından, katma değerli hizmet üretmeye ve benzeri olumlu katkıları ile yapılacak plan ve programlarda mutlaka en ön sıralarda yer alması gerekliliği önemle vurgulanmıştır.
Değerli okurlarımıza konunun bütünlüğü dikkate alınarak kuruluş amaçlarından da kısaca bahsedilerek kapsadığı konular da maddeler halinde açıklanarak, İstanbul Kalkınma Ajansı toplantılarında lojistikle ilgili kabul gören yaklaşımlar sizlerle paylaşılacaktır. Geniş katılımla gerçekleştirilen arama konferansı ile bölgesel politikalar/yeni yaklaşımlar, kalkınma ajanslar, bölge planı ve İstanbul bölge planı çalışmaları kapsam olarak belirlenmiştir.
Arama Konferansı'nda çalışma başlıkları şu şekilde saptanmıştır: Yönetim ve sosyal kalkınma, ekonominin dönüşümü ve sektörel dönüşüm, çevre ve afetler, koruma ve dönüşüm, ulaşım, erişim ve iletişim, kapasite artırma (nitelik ve nicelik) arama konferansında katılımcılar tarafından vizyon önerileri geliştirilmiş ve bu 3 ana başlık altında toplanmıştır. 1-Hizmet odaklı sürdürülebilir kalkınma, 2-Yaşam kalitesi sunan yaşam kültürü, 3- Kültürel miras.
Arama Konferansında genel kabul gören haliyle vizyon şöyle ifade edilebilir."İstanbul, kültürel, tarihi ve doğal mirasını koruyan; yüksek katma değer üreten ekonomik faaliyetleri tercih eden, yaşanabilir ve yaşam kalitesini sürekli yükselten kent olacaktır"
Bu vizyon açıklaması ile ana hedef ve stratejiler 8 ana başlık altında toplanabilecektir. 1-Sosyal kalkınma, 2-Yönetim ve planlama, 3- Ekonomik dönüşümü, 4-Çevre, 5-Ulaşım ve Lojistik, 6-Kentsel dönüşüm, 7- Afet yönetimi ve 8-Turizm ve kültür.
Arama konferansı sonrasında belirlenen 8 ana başlıkla ilgili kurum temsilcileri ile ayrı ayrı toplantılar düzenlendi. Bu toplantılarda, her konu kendi içerisinde değerlendirilerek ara raporlar hazırlandı.
Konumuz, 5'inci sırada yer alan 'Ulaşım ve Lojistik' konusunda ele alınan konuların paylaşımını, sonuç olarak da 'Karar Konferansı'nda alınan tavsiye kararlarının sizlere aktarımını kapsayacaktır.
Yukarda belirtilen ana hedef ve stratejilerin detaylandırılması ile ilgili olarak 'Ulaşım ve Lojistik' başlığı ile ilgili kuruluşların katılımları ile kalkınma ajansında toplantı düzenlendi. Anılan toplantı sonucunda, arama konferansında belirlenen vizyon çerçevesinde ana hedef ve stratejileri destekleyen 5 başlık altında aşağıda belirtilen hususlar geliştirilmiştir:
1- Farklı ulaşım türleri arasında entegrasyonun ve erişilebilirliğin sağlanarak dengeli ve sürdürülebilir bir ulaşım alt yapısının geliştirilmesi,
(Farklı ulaşım türleri arasında entegrasyon, İnter modal terminallerin tasarımı ve yeniden planlanması, bu modele uygun olarak bireysel araç park planlamaları,entegre ulaşımı izin veren teknoloji ve bilişim çalışmalarının akbil, İst kart ve benzeri desteklenmesi, imar planlarının ulaşım alt yapısındaki farklı modların entegre edilecek şekilde güncellenmesi, ulaşım türleri arasında dengeyi sağlayacak uygun ücret politikaları geliştirilmesi, özel ihtiyaç sahibi insanların ulaşım araçlarına erişebilirliğinin sağlanması)
2- Raylı sistem ağırlıklı bir toplu taşıma sisteminin geliştirilmesi ve erişim olanaklarının iyileştirilmesi,
(Ulaşım politikalarının raylı sisteme odaklı planlanması, raylı sistem ağının genişletilerek 500 km hedefine ulaştırılması, Marmaray işletme planlarının yapılarak İstanbul Belediyesi ve TCDD tarafından ulaşım ağına entegre edilmesi, bölgesel raylı sistem ağının tren ve banliyö hatlarıyla entegrasyonu sağlanarak bölge dışına erişimin raylı sisteme odaklanması, Haremin Anadolu yakasında uygun bir yere taşınarak raylı sisteme bağlantısının yapılması, merkezi hükümetin raylı sistem alt yapı finansmanına daha fazla katkı sağlaması, raylı sistem yatırımlarında arazi kullanımın optimize edilmesi için metronun ve yer altının tercih edilmesi, raylı sisteme yönelik teknoloji geliştirecek firmaların teşvik edilmesi)
3- Mevcut ulaşım alt yapısının geliştirilerek daha akıllıca ve etkin kullanımı,
(Yeni yerleşim ve ticari alan belirlemelerinde ulaşım alt yapısının önceden belirlenmesi, İstanbul Boğazı geçişi için körü yerine tüp geçidin tercih edilmesi, belirli sayıda karayolu şeridinin toplu taşıma araçları ve bisiklete tahsisi edilmesi, park et- devam et tarzı inisiyatiflerin genişletilmesi, yoğun trafik olan bölgelerde bireysel araçların ücrete tabi tutulması ve buradan sağlanacak kaynağın toplu taşıma alt yapısının geliştirilmesinde kullanılması, verimsiz toplu taşım güzergahlarına alternatif olanaklar sağlanması, hava alanlarına raylı sisteme erişilebilirliğinin sağlanarak toplu ulaşım ağına entegre edilmesi.)
4- Lojistik faaliyetlerin uygun bölgelerde toplanarak demiryolu, liman ve hava limanı bağlantılarının sağlanması,
(İstanbul için coğrafi konumu dikkate alınarak Anadolu ve Avrupa yakasında olmak üzere iki lojistik köy kurulması ve bunların entegrasyonu, lojistik köylerde gümrükleme, konteyner park ve sosyal donanımların dikkate alınması, lojistik köylerin planlamasında yer seçiminde Marmara bölgesi olarak koordinasyonun sağlanması, lojistik köylerde hava, kara ve demiryolu taşıma modlarının entegre edilmesi, lojistiğin endüstriyel dönüşümlerle birlikte değerlendirilmesi, Ro-Ro ve Ro-La sistemlerinin geliştirilmesi)
5- Ortak ulaşım kültürü, bilinci ve yaklaşımının geliştirilmesi.
(Toplu taşıma kültürünün geliştirilmesi için ana okulu v.s başlayarak topluma eğitim verilmesi ve bilgilendirilmesi, yolculuk ulaşım kültürü yaygınlaştırılmasında demografik yapının dikkate alınması, tolu taşıma kültürünün yaygınlaştırılması için toplu taşıma imkanlarının tolumun büyük kesimlerine ulaşılabilirlik ve erişilebilirliğinin sağlanması, toplu taşımada konfor ve güvenliğin sağlanması, ulaşımın çevreye etkilerine ilişkin bilincin geliştirilmesi, servis araçlarının konsolidasyonun sağlanması, akıllı durak ve sistemlerin kullanılması, bisiklet kültürünün geliştirilmesi ve metro istasyonlarına bisiklet kiralama sistemlerinin yerleştirilmesi)
Stratejiyi oluşturan ve detaylı olarak bilgilerinize sunulan ulaşım ve lojistik çalıştay raporları ile diğer 7 stratejik ana başlık raporları değerlendirilerek İstanbul Kalkınma Ajansı, Kalkınma Kurulu üyeleri de dahil toplam 284 kurumdan 326 katılımcının daveti ile karar konferansı düzenlendi. Davet edilen kurumların yüzde 24'ü kamu kurumu, yüzde 15'i yerel yönetim, yüzde 5'i akademik kurumlar, yüzde 56'sı sivil toplum kuruluşlarıdır.
Karar konferansında stratejiler 30 ana başlık altında paydaşların oluşturduğu grupların çalışmaları ile tamamlandı. Ana başlıklar şu şekilde sıralandı: 1-İstanbul yaşam kültürünün ve kentlilik bilincinin geliştirilmesi, 2-İstanbul'un küresel ekonomiye entegrasyonunun geliştirilmesi, 3-Doğal kaynakların ve çevrenin korunması, 4-Eğitimde nicelik ve niteliğin artırılması, 5-Ulaşım talebinin etkin yönetilmesi, 6-Tolum sağlığının korunması ve sağlık hizmet sunumunun geliştirilmesi, 7-Sosyal dışlanmanın önüne geçilmesi, 8-İstanbul'un turizmde küresel cazibe merkezi olması, 9-Farklı ulaşım türleri arasında entegrasyonun sağlanması ve dengeli bir ulaşım altyapısının geliştirilmesi, 10-Korumanın, ekonomik ve sosyal kalkınma boyutlarıyla bütüncül bir şekilde gerçekleştirilmesi, 11-Sanayide yüksek katma değer üreten ve ileri teknolojileri kullanan bir yapının desteklenmesi, 12-Yerel ağlar ve işbirliğinin geliştirilmesi, 13-Kentsel risk alanlarının (çöküntü bölgeleri, düzensiz yapılaşma, güvenlik, afet v.b.) yeniden yapılandırılması ve mevcut yaşam çerçevesinin iyileştirilmesi, 14-Kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarında kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, 15-Tarihi ve kültürel mirasın varlık değeri gözetilerek korunması ve geliştirilmesi, 16-Hizmetler sektörünün geliştirilmesi ve hizmet ekonomisine geçişin sağlanması, 17-İstanbul'un bilim ve teknoloji üssü haline getirilmesi, 18-Kentsel fonksiyonların(kullanımları) dağılımında mekanın etkin kullanılması, 19-Kent güvenliğinin iyileştirilmesi, 20-İşsizliğin azaltılması, 21-Yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması, 22-Uluslararası finans merkezi olması, 23-İş gücü niteliğinin yüksek katma değer üreten ekonomik faaliyetlerin ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilmesi, 24-Afet yönetim sisteminin etkinleştirilmesi, 25-Kültürel ve yabancı endüstrilerin potansiyelinin geliştirilmesi, 26-Yaşam alanlarının tasarımında yüksek kalite ve özgünlüğün sağlanması, 27-Lojistik sektörünün rekabet gücünün artırılması, 28-Raylı sistem ağırlıklı toplu taşıma sisteminin geliştirilmesi, 29-Etkin atık yönetiminin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi, 30-Enerji verimliliğinin sağlanması.
30 ana başlık altında toplanan stratejilerle ilgili grup çalışmaları sonucunda yapılan ve kesin olmayan değerlendirmelere göre ilk altı sırada yer alan stratejiler şöyle:
- Eğitimde nitelik ve niceliğin artırılması,
- Yaşam alanlarının tasarımında yüksek kalite ve özgünlüğün sağlanması,
- Raylı sistem ağırlıklı bir toplu taşıma sisteminin geliştirilmesi,
- Kentsel fonksiyonların(/kullanımların) dağılımda mekanın etkin kullanılması,
- Farklı ulaşım türleri arasında entegrasyonun sağlanması ve dengeli bir ulaşım alt yapısının geliştirilmesi,
- Kentsel risk alanlarının (çöküntü bölgeleri, düzensiz yapılaşma, güvenlik, afet ve benzeri) yeniden yapılandırılması
Çalışma gruplarının öncelik sıralaması ile ortaya çıkan tablo tarafımızca değerlendirildiğinde reel olarak çok gerçekçi bulunmamıştır. 9'uncu Kalkınma Planı süresine uygun değerlendirilen 2013 hedefi de çok kısa bir dönem olarak değerlendirilmektedir. Kapsamlı ve çok emek sarf edilerek niteliği yüksek düzeyde olan, toplumun hemen her kesiminin temsil edildiği ve çok kaliteli önemli çalışmaların yapıldığı bu toplantıların daha uzun süreleri kapsayacak şekilde planlanmasının yararlı olacağını düşünüyoruz. Ancak ileri aşamalarda yapılacak benzeri çalışmalar için de bu önemli çalışmanın özü teşkil edeceğine inanmaktayız.
Özellikle İstanbul'un yoğun nüfusuna hizmet sunacak, yaşamlarının olmazsa olmaz gereksinimlerini sağlayacak gıdadan, ilaca, giyimden, eğlenceye ve benzeri birçok konuda lojistik hizmet üretimin bu sıralamada 24'üncü sırada yer aldığını görmekteyiz.
İstanbul'un en önemli sorunlarının başında yer alan kentsel ulaşımda salt insan ulaşımını dikkate almak çok doğru ve sağlıklı bir yaklaşım olamaz. İnsan ulaşımına eş değer bir hizmetin de lojistik olduğu göz ardı edilemez.
İlk altı sırada yer alan stratejilerin uygulanmasında da lojistik ayrılmaz bir olgu olarak öne çıkmaktadır. Gerek eğitimde, gerek tasarlanan yaşam alanlarını hayata geçirilmesinde ve diğerlerinde lojistik bütünü içerisinde yer alan taşımayı, kısmı depolamaları ve bir çok diğer etken yadsınmamalıdır.
Sonuç olarak İstanbul'un 2013'e kadar planlanan stratejik değerlendirmesinde İstanbul Kalkınma Ajansı'nın kamuoyuyla paylaşılacak nihai raporunun yayınlanmasını beklemek gerekecektir.
Kaynak: Transport