Ticaretin küreselleşmesinde öncü ve önemli rol oynayan denizyolu taşımacılığı genellikle büyük hacme sahip, birim fiyatı ve zaman duyarlılığı düşük yüklerin taşınması açısından son derece önemli bir taşıma modudur. Dünya ticaretinin taşınmasında en büyük paya sahip denizyolu taşımacılığı küresel pandeminin gidişatından önemli ölçüde etkileniyor.
Bu dönemde denizyolu taşımacılığı kurtarıcı rolü üstlense de duran üretim ve azalan tüketim talepleri nedeniyle taşınan yük hacimlerinde ciddi düşüşler yaşandı. Armatörler, yük hacimlerinin azalması ile kiralık gemileri bırakarak sadece kendi gemilerini kullanmak durumunda kaldılar. Bu da sefer yapan gemi sayılarının azalması anlamına geldi. Aynı zamanda konteynerlerin bazı bölgelere yığılması ile birlikte ekipman bulmak oldukça zorlaşmaya başladı. Sonuç olarak şu anda özellikle ihracat amaçlı konteyner ve bu konteynerleri yüklemek üzere gemilerde müsait yere çok fazla talep var.
Pandemi ve dünya ticaretindeki dengesizliğin neden olduğu yük hacimlerindeki düşüş, taşıyıcıların hizmetlerinin ve seferlerinin bir kısmını iptal etmesine ve gecikmelerin artmasına neden oldu, sefer iptalleri duyuruldu. Konteyner taşımacılığına yönelik talepte de yüzde 20-30'luk bir düşüş oldu. Azalan konteyner sayıları nedeniyle gemiler kapasitesini dolduramadan seferlerini yapmaya başladı. Bu durum gemi hatlarının maddi kayıp yaşamasına neden oldu ve dolayısıyla gemi ve sefer sayıları azaltıldı. Tüm bu gelişmeler sonucunda tedarik zinciri bozuldu. Yaz aylarında panik havasının dağılması ile ticaret tekrar canlandı ancak bu sefer gemi seferlerinin azaltılmış olması nedeniyle hem yükün taşınacağı gemiyi hem de ekipmanı bulmak zorlaştı.
ABD ile Çin ve Asya ülkeleri arasındaki ticaret dengesinin bozulması ve ABD’deki operasyonel sorunlar nedeniyle dünyada dolaşmakta olan konteynerlerin önemli bir bölümü Kuzey Amerika’ya yığıldı. Aynı anda armatörlerin sefer yapan gemi sayılarını azaltması ile birlikte Amerika’da biriken konteynerlerin tekrar dünya ticaretine ve dolaşımına dahil edilmesi yavaşladı.
Ülkelerdeki pandemi önlemleri nedeniyle konteyner elleçleme işlemleri yavaşladı ve gemi seferlerinde gecikmeler yaşandı. Armatörler tarafından açıklanan gemi sefer tarifelerine uyulamadı. Sea–Intelligence raporuna göre 2020 Kasım ayında gemilerin yüzde 50’si planlanan zamanda hedef limana varamadı. Ekipman alıcı ülkeye geldikten sonra da kapı teslim yapılması ve boş konteynerin tekrar limana dönüş süreleri uzadı. Konteyner sıkıntısının önüne geçebilmek ve ekipmanı daha hızlı toplayabilmek adına armatörler tüm dünyada serbest zaman ve detention sürelerini indirdi. Bu da global ölçekte demuraj maliyetleri nedeniyle birçok tüccarın zarara maliyetlerinin artmasına neden oldu. Çin’deki konteyner üreticileri durmaksızın konteyner üretiyor, ancak üretilen bu konteynerlerin önemli bir bölümü eskiyen konteynerlerin yerine dolaşıma sokuluyor. Dolayısıyla hissedilen konteyner sıkıntısına hızlı bir çözüm olamıyor.
Bu zorlu süreçte denizyolunun en büyük evrimi ise dijitalleşme alanında yaşanmaya başladı. Uzun süredir kullanılan geleneksel evrak ve usullerin dijitalleşme ile değişebileceğini görüyoruz. Dijitalleşme, konşimento dahil olmak üzere evrak işlerinde, gemi ve yük takiplerinde küresel deniz ticareti paydaşlarının arasında bir köprü olacaktır. Bu dönüşümü UTİKAD olarak uzun süredir destekliyoruz. İlgili paydaşların yer alacağı dijital bir platform oluşturulması çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Önümüzdeki dönemde dijitalleşme konusundaki girişimlerimizi anlatmayı sürdürecek, her platformda hem üyelerimizi hem de paydaşlarımızı cesaretlendirmeye devam edeceğiz.
Emre ELDENER
UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı
Deniz Ticareti Dergisi Haziran 2021