Pandemi kısıtlamalarının bir miktar gevşemesiyle artan talebe konteyner yetişmiyor. Asya'dan Batı'ya giden gemiler, farklı nedenlerle geri dönemiyor. Konteyner nakliye maliyetlerindeki artış yüzde 300'ü geçmiş durumda.
Aslında dünya ticaretine yetecek kadar konteyner var. Ancak çoğu yanlış yerde. Zira Çin'den çıkan gemiler, ABD başta olmak üzere gittikleri limanlarda Kovid-19 kısıtlamaları ya da yükü boşaltacak işçi bulamamaları nedeniyle açıkta bekliyor. Bekleme süreleri 30 güne kadar çıkıyor. Bu gecikme nakliye maliyetlerine ekleniyor.
Konteyner krizi eylül ayında Uzakdoğu'dan Amerika kıtasına giden Noel trafiği ile başladı ve ABD'nin salgının merkezi hâline gelmesiyle bu ülkeye giden gemiler geri dönemedi. Ocak ayında CNBC'ye bir röportaj veren Chicago merkezli Redwood Logistics'in CEO'su Mark Yeager de "Dünya genelinde yaklaşık 180 milyon konteyner ver ancak yanlış yerdeler" ifadelerini kullanmıştı. Çin'in ekonomisinin beklenenden hızlı toparlanmasıyla ihracatının ithalatının önüne geçtiğini hatırlatan Yeager, "Bu nedenle Asya'da ihtiyaç devam ederken konteynerler Batı'da sıkıştı kaldı" dedi. Yeager'in açıklamasına göre Çin'den çıkan üç konteynere karşılık ülkeye bir konteyner giriyordu.
Bu süreçte sektörün karşı karşıya kaldığı başka bir engelden daha bahsetmek gerekiyor: Süveyş Kanalı Krizi. Evergreen‘de yaklaşık 20 bin TEU'luk mal mevcuttu. 20 bin TEU, 10 tane 40'lık konteyner yapar. Hepsini birer TIR'ın üstüne koyun, TIR'ları da aralarında boşluk bırakmadan arka arkaya dizin. Bu, 180 kilometre yapıyor. Ve bu sadece bir geminin yükünün uzunluğu. Toplamda 70-80 geminin Evergreen'i beklediğini düşünürseniz, küresel çapta büyüyen konteyner ihtiyacını tahmin edebilirsiniz.
Yüzyılda bir gelen bir salgın ve ardından gelen Süveyş krizi gibi olayların lojistik dünyasında stratejileri de değiştirdi. Örneğin, stoksuz çalışan bazı firmalar, pandemiyle birlikte hammadde getiremez hâle gelince stoklu çalışma kararı aldı. Dolayısıyla ihtiyaçlarından daha fazla mal siparişi vermeye başladılar. Bu da hâlihazırda artmış olan küresel talebe yeni bir talep olarak eklendi. Mevcut durumda konteyner sıkıntısının 2021 sonuna kadar devam edeceğini, fiyatların normalleşmeye başlamasının ise 2022'den önce olmayacağını öngörüyoruz.
Tüm bunların yanı sıra yaşanan konteyner krizinin iyi değerlendirilerek fırsata dönüştürülebilmesi mümkün. Örneğin Türkiye'den konteyner ile yükleme yapamazsanız bile karayolu ile tüm Avrupa'ya hatta Kuzey Afrika'ya servis verebiliyorsunuz.
Denizyolu konteyner taşımacılığında Avrupa yönüne ihracat taşımalarında yaşanan navlun artışı sebebiyle daha önce Avrupa yönlü konteyner taşıma talepleri karayoluna yöneldi ve karayolu taşıma taleplerinde artış gözlemleniyor.
Karayoluna taleplerin artması nedeniyle Avrupa sınır kapılarındaki yoğunluğun daha da yükselmesi ve kapılardaki bekleme sürelerinin uzamasından endişe ediyoruz. Bu yoğunluğun karşılanması ve beklemelerin azaltılması için sınır kapılarındaki Türk ve diğer taraftaki gümrük memurlarının vardiyalarının aynı anda değiştirilmesinin sağlanması gerekiyor.
Özellikle Kapıkule ve Hamzabeyli için Bulgar tarafındaki memur sayılarının arttırılması büyük bir gereklilik. Bu önlemlerin alınması için Türkiye devletinin ve Bakanlık yetkililerimizin sınırdaş diğer devletlerle acilen gerekli tedbirleri alma yönünde adım atmalarını bekliyoruz. Belirttiğimiz önlemlerin alınmasıyla denizyolunda artan navlunlara alternatif olan karayolu taşımacılığında ihracat kapasitemizin arttırılması ihracatçılara can simidi olacaktır.
Emre ELDENER
UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı
Deniz Ticareti Dergisi Ağustos 2021