Mükelleflerin reel kazançlarının vergilendirilmesini sağlamak amacıyla 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren enflasyon düzeltmesi, fiyat endeksindeki (TEFE) artışın içinde bulunulan hesap dönemi dahil son üç hesap döneminde yüzde 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10'dan fazlası olması halinde, kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri için zorunlu bir uygulama olarak vergi sistemimize girmiştir. Günümüzde önemini yitirmiştir.
Ancak enflasyon düzeltmesi çalışmalarıyla birlikte dönem kazancında ortaya çıkan değişikliklerin ne şekilde işleme tabi tutulacağı konusu uygulamada duraksama yaratmıştır. Söz konusu duraksamaların giderilmesi için;
* Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayımlanan 14 No'lu "Mali Tabloların Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Düzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı Tebliği"nin 28. maddesi uyarınca, "mali tabloların tebliğ hükümlerine göre düzeltme işlemine tabi tutulması sonucunda dönem kârında kayıtlı değerlerine göre ortaya çıkan artışlarla ödenmiş sermayesinin enflasyona göre düzeltilmesinden kaynaklanan sermaye yedekleri hesabında izlenen tutarların kâr dağıtımına konu edilmeyeceği ve sermayeye eklenemeyeceği ifade edilmiştir. (Sermaye Piyasası Kurulu Seri: XI, No: 20)
Bu durumda, tebliğle yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere, enflasyon muhasebesine göre düzeltilmiş mali tablolarda bulunan dönem kazancının, bu esasa göre düzeltilmemiş tablolardaki net dönem kârından daha az olması durumunda kâr dağıtımı için düşük olan tutar esas alınacaktır.
* Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan "Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Tebliğ" uyarınca, Sermaye Piyasası Kurulu'nun muhasebe standartlarına ilişkin değer düzeltmeleri kapsamında hazırlanmış mali tablolardaki net dönem kârı üzerinden Türk Ticaret Yasası hükümlerine göre ayrılması gereken yedek akçelerin toplamının düşürülmesi suretiyle bulunan tutardan fazlasını kâr payı olarak dağıtamazlar. Enflasyona göre düzeltilmiş mali tablolarda bulunan net dönem kârının diğer tablolardaki net dönem kârından daha az olması durumunda, kâr dağıtımı için daha az olan tutar esas alınır.
* Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi ilkesine göre kâr dağıtımında ise sözü edilen yasa maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendi gereği enflasyon düzeltmesi nedeniyle oluşan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin söz konusu çekişin yapıldığı dönemde vergiye tabi tutulur. Ancak mevcut yasal düzenleme çerçevesinde "öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya Kurumlar Vergisi mükelleflerince sermayeye eklenebilir, bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz".
Enflasyon düzeltmesi uygulamalarına ilişkin açıklamaların yapıldığı 17 No'lu Vergi Usul Sirküleri'nin "19 Kâr Dağıtımı" başlıklı bölümünde de ifade edildiği üzere, "2003 yılı hesap dönemine ait düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya cari dönem ticari kazancının bulunması ve bu tutardan 01.01.2004 tarihinden sonra kâr dağıtımı yapılmış olması halinde, kâr dağıtımı adı altında gerçekleştirilen bu neviden ödemeler işletmeden çekilen değer olarak addedilmeyecek ancak elde eden açısından vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Bu durum günümüzde önem arz etmektedir.
2003 yılı hesap dönemine ait düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya cari dönem ticari zararının bulunması ve düzeltme sonrasında geçmiş yıl kârı oluşması halinde, söz konusu geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemelerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde vergiye tabi olacaktır. (*)
Maliye Bakanlığı tarafından konuya ilişkin olarak verilen bir özelgede de belirtildiği üzere, "2003 yılı hesap döneminde düzeltme öncesi ticari zararın bulunması ve düzeltme sonrasında geçmiş yıl kârı dağıtılmak suretiyle işletmeden çekilirse vergiye tabi tutulacaktır".
Aynı özelgede yer alan açıklamalar çerçevesinde "31.12.2003 tarihi itibariyle yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan geçmiş yıl kârlarının, sonraki yıllarda herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde bu işlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirmeksizin bu dönemde vergiye tabi tutulması gerektiğinden, ortaklara dağıtılacak söz konusu geçmiş yıl kârlarının Kurumlar Vergisi'ne ve kâr dağıtım stopajına tabi tutulması gerekmektedir." (Gelir İdare Başkanlığı 19.10.2006 gün ve 082198 sayılı özelgesi.)
(*) Daha geniş bilgi için bakınız: Karyağdı-Nazmi "Geçmişte Yapılan Enflasyon Düzeltmesi Sonucunda Ortaya Çıkan Kârın Dağıtılıp Dağıtılamayacağı Sorunu" Oluş Mali Hukuk Bürosu, Sirküler No: 11/155
Kaynak: Referans Gazetesi