RUSYA - TÜRKİYE VE BGH

RUSYA - TÜRKİYE GÜMRÜK SORUNLARI VE BASİTLEŞTİRİLMİŞ GÜMRÜK HATTI (BGH)

Türkiye - Rusya arasındaki ticaretin düzeyi/önemi nedir? 

Rusya, Türkiye'nin 1., Türkiye ise  Rusya’nın 5. ticari ortağıdır. 2008 yılı rakamlarına göre, Rusya ithalatımızda 1. sırada, ihracatımızda 5. sırada; 2009 yılının ilk yarısında ise ithalatımızda yine 1. sırada, ihracatımızda ise 9. sırada yer almaktadır.

2008 yılında Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı 6,5 Milyar Dolar, Rusya’dan ithalatı 31,4 Milyar Dolar tutarında olup, dış ticaret hacmi 38 Milyar Doları civarındadır. İlk 6 ay dikkate alındığında, 2008 yılındaki 20 Milyar Dolara yakın ticaret hacmine karşılık, ekonomik krizin de etkisiyle 2009 yılının ilk 6 ayı için hacim 10 Milyar Dolar düzeyinde kalmıştır.  Ancak “çok boyutlu güçlendirilmiş ortaklık” ilişkisi çerçevesinde ve yapılan son düzenlemelerle, ticaret hacminin artması beklenmektedir.  

Ayrıca iki ülke arasında bavul ticareti ve turizm konusunda da önemli bir potansiyel mevcuttur.

Rusya ile yaşanan gümrük krizi neydi?

Rusya Federal Gümrük Servisi Temmuz 2008’de yayınladığı bir iç genelge ile Türkiye’den Rusya Federasyonu’na yapılan tüm sevkiyatlara ilişkin yoğun kontroller başlatmış, 13.08.2008 tarihinde yayımladığı bir iç genelge ile de Türkiye’den sevk olunan ve/veya Türk menşeli tüm ürünlere % 100 gümrük kontrolü uygulayarak Türk araçları ve ürünlerini Rus gümrüklerinde uzun süreli beklemelere maruz bırakmıştır. Beklemeler zaman zaman haftalar almıştır.

Krize yol açan uygulama sadece Türk mallarına yönelik miydi? 

Hayır, Rusya Federal Gümrük Servisi’nin 13.08.2008 tarihli Genelgesi sadece Türkiye’ye yönelik değil, Yunanistan, İtalya, Moğolistan, Çin Halk Cumhuriyeti ve Birleşik Arap Emirliklerini de kapsamaktadır. Ancak Türk mallarına yönelik daha geniş ve yaygın denetim uygulanmıştır.

Kriz nasıl aşıldı?

6 Ağustos 2009 tarihinde Rusya Federasyonu Başbakanı Sayın Vladimir PUTİN’in Türkiye’yi ziyareti esnasında, iki ülke gümrük idaresi başkanları tarafından imzalanan Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Müsteşarlığı ile Rusya Federasyonu Federal Gümrük Servisi Arasında Gümrük İşlemlerine İlişkin Mutabakat Zaptı ile kriz aşılmıştır.

Söz konusu Mutabakat Zaptında, Rusya Federasyonu Gümrük Servisinin, Türkiye menşeli ve Türkiye’den ithal edilen eşyaya yönelik tam tespit uygulamasını içeren 13 Ağustos 2008 tarihli Genelgeyi ve diğer idari tedbirleri, 17 Ağustos 2009 tarihi itibariyle yürürlükten kaldıracağı hükme bağlanmıştır. Anılan Genelgenin iptal edildiği, Rusya Federasyonu’nun 18 Ağustos 2009 tarihli yazısı ile bildirilmiştir.

Bu sayede, yaklaşık 1 yıldır Rusya Federasyonu’nda Türk araçları ve ürünlerinin Rus gümrüklerinde uzun süreli beklemelere maruz bırakan Türkiye’den sevk olunan ve/veya Türk menşeli ürünlerin tabi tutulduğu tam tespit uygulamasının 17 Ağustos 2009 tarihi itibariyle sonlandırılacaktır.

Bundan sonra Türk malları Rusya’ya nasıl girecek?

6 Ağustos 2009 tarihli Mutabakat Zaptında, 17 Ağustos 2009 tarihi itibarıyla, gümrük işlemlerinin olağan rejim çerçevesinde gerçekleştirileceği yer almaktadır. Bu husus, Türk mallarına karşı, üçüncü ülkelerden farklı, negatif ayrımcılık içeren bir uygulamayla karşılaşılmayacağını ifade etmektedir.

Ayrıca isteyen ihracatçılar, Basitleştirilmiş Gümrük Hattı (BGH) sisteminden faydalanarak, Rus gümrüklerinde daha kısa sürede işlemlerini gerçekleştirebilecektir.

Rusya’nın Türkiye dışı ülkelerle de BGH veya benzeri uygulamaları var mıdır? Bu sistemler arasındaki fark nedir?

Rusya’nın, Finlandiya ile Yeşil Koridor sistemi ve Avrupa Birliği ile 2009 yılında pilot projesini başlattığı (SPEED portalı üzerinden) ve 12 AB üyesi ülkenin[1] gönüllü olarak iştirak ettiği sistem ile de, ilgili AB ülkeleri tarafından Rusya Federal Gümrük Servisine tek taraflı olarak ön bilgi sağlanan uygulamaları vardır.

Yeşil Koridor: Rusya ile Finlandiya arasında tek taraflı (Finlandiya’nın Rusya’ya ihracatlarında uygulanmakta) bir uygulamadır. Yeşil Koridor sisteminde (nakliyat belgesi olarak TIR Karnesi kullanımının gerekmemesi, transit geçiş teminatı talep edilmemesi gibi kolaylıkların yanı sıra) ön bilgi değişimi ile sınırlarda eşya ve araç trafiğinin hızlı akışı sağlanmaktadır.

SPEED çerçevesinde AB ülkeleri ile veri değişimi: TIR Karnesinde yer alan bilgilere yönelik bir ön bildirim şeklindedir. Amaç, bu kapsamdaki sevkiyatlarda, ayrı hat uygulaması dahil olmak üzere, sınırda gümrük işlemlerinin daha kısa sürmesi ve kolaylaştırılmış gümrük işlemlerinden faydalanılmasıdır.

Basitleştirilmiş Gümrük Hattı (BGH): Türkiye ile Rusya arasında oluşturulan, yeşil koridor uygulamasından daha ileri düzeyde kolaylıklar öngören ve iki taraflı işlemesi öngörülen bir sistemdir. Ön bilgi değişimi sayesinde, sınırda geçişlerinin daha kısa sürede gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.

BGH kapsamında ön bilgi değişimi sadece Türkiye-Rusya ticaretine özgü bir uygulama mıdır?

Hayır, Rusya’nın Türkiye dışında bazı AB üyesi ülkelerle de ön bilgi değişimine dayalı sınırda kolaylaştırmalar sağlayan uygulamaları bulunmakla birlikte, esasen ön bilgi değişimi, modern gümrük uygulamalarında, risk analizlerine imkan veren ve yasal ticarette sınırlardaki bekleyiş sürelerini asgariye indirmeyi hedefleyen bir uygulamadır.

 Ön bilgi mahiyetindeki giriş ve çıkış öncesi beyan uygulamaları, AB Gümrük Kodu ve Yönetmeliği’nde de düzenlenmiş ve uygulanmaya başlamıştır.

Benzeri hükümler, (7 Temmuz 2009 tarihli ve 27281 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan) 5911 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile ulusal mevzuatımıza da girmiştir.

Rusya Federasyonu Gümrük Servisi’nin de ön bilgi paylaşımının zorunlu hale getirilmesi yönünde mevzuat hazırlığında olduğu bilinmektedir.

Eşya sınıra gelmeden önce, elektronik altyapılar da kullanılarak, eşyaya ilişkin bilgilerin gümrük idaresine sunulması, emniyet ve güvenlik önlemleri kapsamında, sınırlarda yapılması gereken kontrollerin risk analizi temelli olarak odaklanmasına imkan tanımakta ve sınırlarda bekleme sürelerinin azaltılmasını sağlamaktadır.  

Türkiye-Rusya arasındaki Basitleştirilmiş Gümrük Hattı neye dayanıyor?

Türkiye-Rusya BGH hukuki dayanağını 18 Eylül 2008 tarihinde imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Müsteşarlığı ile Rusya Federasyonu Federal Gümrük Servisi Arasında Gümrük İşlemlerinin Basitleştirilmesine İlişkin Protokol” oluşturmaktadır.

Protokol, Rus tarafının 27.10.2008 tarihi itibariyle kendi açılarından onay sürecinin tamamlandığını bildiren 28.10.2008 tarihli yazılarının ardından, Türkiye tarafında da 05.11.2008 tarihli Bakanlar Kurulu Kararının 12.11.2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlandığının Rus tarafına bildirimiyle yürürlüğe girmiştir. 

BGH sistemi nasıl işleyecek?

18 Eylül 2008 tarihli BGH Protokolünün uygulanmasına ilişkin hükümler, iki ülke gümrük idarelerinin, 18 Şubat 2009’da İstanbul’da imzaladıkları Mutabakat Zaptı ile belirlenmiştir.

18.02.2009 tarihli Mutabakat Zaptının ardından pilot projenin ilk aşamasına ilişkin işlemlerin yapılabilmesini teminen hazırlanan Gümrük Genel Tebliği (İhracat- Seri No:1) 05.03.2009 tarihli ve 27160 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Sistem kapsamındaki sevkiyatlarda, iki ülke gümrük idaresi arasında elektronik ortamda ön bilgi değişimi sağlanacaktır. Elektronik alt yapı tamamlanıncaya kadar sistem kağıt ortamında hazırlanacak belgelerle işleyecektir.

18.02.2009 tarihli Mutabakat Zaptı ile, BGH kapsamındaki pilot projenin havayolu taşımacılığını içeren ilk aşamasının hemen başlaması, karayolu ve denizyolu taşımacılıklarını içeren ikinci aşamasının ise daha sonra tespit edilecek kara ve deniz sınırlarına yaygınlaştırılması kararlaştırılmıştır.

BGH kolaylıklarından faydalanacak firmalar, “Form A” ve “Form B” olarak adlandırılan belgeleri dolduracak ve bu formlar sevkiyattan önce ilgili gümrüğe gönderilecektir.

Pilot proje nerede başlayacak?

 Pilot projenin birinci aşaması Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı (Türkiye) ile Vnokovo Havalimanı (Rusya) arasında başlatılmış olup, elektronik veri değişimi uygulamaya konulana kadar, Form A ve Form B belgelerinin kağıt ortamında birer örneği mühürlenmiş paketler içinde İstanbul- Vnukovo havalimanları arasında iletilecektir.

17 Ağustos 2009 tarihinde elektronik veri değişiminin başlamasıyla, bu bilgiler elektronik ortamda iletilecektir.

Pilot projenin ikinci aşamasının, Türk ihracatı açısından önemli kara ve deniz kapılarında başlatılması ve zamanla tüm gümrük kapılarına yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.

BGH Sisteminin Türk ihracatçılarına sağlayacağı avantajlar nelerdir?

Sistem, sunulan bilgi türüne göre farklılık gösteren 2 farklı kolaylık uygulaması öngörmektedir.

BGH sistemine dahil olan ve Form A belgesi ile fatura kıymeti ve tarife kodu da dahil olmak üzere güvenilir bilgi sunan ihracatçılar, BGH Protokolünün 2. Maddesinde sayılan aşağıdaki kolaylıklardan faydalanacaklardır:   

1)  Gümrük noktalarında öncelik.

2)  Mümkün olması halinde, ayrı hatların kullanımı ile gümrükleme zamanının kısalmasına yol açacak şekilde kolaylaştırılmış gümrük işlemleri.

3)  Kaçakçılıkla ve gümrük suçları ile mücadele gereklilikleri dışında gümrük muayenesinden muafiyet.

4)  Dış ticaret işlemlerinde banka garantisini kullanma imkanı.

5)  Eksik belge sunulması. Bilahare bu eksik belgelerin tamamlanacağına dair taahhütte bulunulması halinde kargo beyannameleri gümrük idarelerince kabul edilebilecektir.

BGH sistemine dahil olan ve Form B belgesi ile ön bilgi çerçevesinde sadece taşıma belgelerinde (TIR Karnesi, Taşıma Belgesi, Hava Konşimentosu, CMR) yer alan bilgileri sunan ihracatçılar, BGH Protokolünün 3. Maddesinde sayılan aşağıdaki kolaylıklardan faydalanacaklardır:   

1)  Yapılacak belge kontrolünde sunulan belgelerin uygun olması halinde fiziki muayene yapılmayacaktır. Şayet fiziki muayene gerekirse, gümrük işlemleri en kısa sürede tamamlanacak ve rutin ve makul bekleme sürelerini aşmayacaktır.

2)  Dış ticaret işlemlerinde banka garantisi kullanma imkanı.

3)  Eksik belge sunması. Bilahare bu eksik belgelerin tamamlanacağına dair taahhütte bulunulması halinde kargo beyannameleri gümrük idarelerince kabul edilebilecektir.

Özetle, BGH sistemine dahil olacak firmalar,  sevkiyatlarına ilişkin ön bilgi temin ederek, sınırlarda öncelikli geçiş hakları ve kısa sürede işlemlerinin tamamlanması, zaruri haller dışında fiziki muayeneye tabi tutulmama ve eksik belge ile işlem yapılması gibi kolaylıklardan faydalanabileceklerdir.              

BGH sistemine dahil olmayan firmaların durumu nedir?

BGH sisteminin gönüllülük esası çerçevesinde, Türk ve Rus firmalarına uygulanacağı, gerek 18 Eylül 2008 tarihli BGH Protokolünde, gerekse 6 Ağustos 2009 tarihli Mutabakat Zaptında belirtilmiştir.

Firmaların BGH uygulamasına katılmaması durumunda, sevkiyatları normal prosedüre tabi tutulacak ve herhangi bir kolaylık ya da basitleştirmeden yararlanamayacaktır.

BGH sistemi ihracatçıya ek yük/maliyet getirecek mi?

BGH sisteminin haksız rekabete yol açmayacak şekilde uygulanması öngörülmüştür.

İhracatçı, BGH kapsamındaki sevkiyatı için bağlı olduğu İhracatçı Birliğine ön bilgiyi sunacak, bu bilgi Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Aracılığı ile Gümrük Müsteşarlığı’na oradan da Rusya Federal Gümrük Servisine iletilecektir.

İhracatçı Birlikleri ve TİM’in bu işlemi ihracatçımıza ek maliyet getirmeyecek şekilde düzenlemesi beklenmektedir.

BGH sistemini kim, nasıl işletecek?

BGH kapsamında, bilgi ve veri değişimi, hiçbir aracı olmadan doğrudan gümrük idareleri arasında yapılacaktır. BGH, şeffaf, öngürelebilir nitelikte ve ayrımcılık içermeyecek şekilde uygulanacaktır.BGH'de İhracatçı Birlikleri ve Türkiye İhracatçılar Meclisine özel bir işlev verilmiştir.

05.03.2009 tarihli ve 27160 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (İhracat- Seri No:1) uyarınca, ülkemizde İhracatçı Birlikleri Form A belgesini onaylayacak, daha sonra Form A veya Form B belgeleri Gümrük Müsteşarlığınca Rusya Federal Gümrük Servisine iletilmek üzere, Türkiye İhracatçılar Meclisine gönderilecektir.

BGH sisteminde aracı olacak mı?

Sistemin aracısız işleyeceği hem 18 Eylül 2008 tarihli BGH Protokolünün 1. maddesinde, hem de 6 Ağustos 2009 tarihli Mutabakat Zaptının 3. maddesinde vurgulanmıştır. Dolayısıyla, sistemde hiçbir aracı olmayacaktır.

BGH sistemi ne zaman başlayacak?

6 Ağustos 2009 tarihli Mutabakat Zaptında, BGH sisteminde elektronik ortamda bilgi değişiminin 17 Ağustos 2009 tarihi itibariyle başlayacağı belirtilmiştir.

Bu tarih itibarıyla BGH uygulaması fiilen başlamaya hazır hale gelmiş olup, ilgili firmalar bu sistemin kolaylıklarından faydalanabilecektir.

Ancak BGH uygulaması, gönüllülük esasına dayandığından, firmaların sistemden yararlanmak istemeleri halinde, sistem hayata geçecektir.

Türkiye ile Rusya arasındaki ticarette bundan sonraki süreç nasıl işleyecektir?

6 Ağustos 2009 tarihli Mutabakat Zaptı ile Rus gümrükleri ile yaşanan kriz sona ermiştir.

Rusya Federal Gümrük Servisi 13/08/2009 tarihli ve 01-11/38303 sayılı yazıları ile,  17 Ağustos 2009 tarihinden itibaren 13/08/2008 tarihli ve 32784 sayılı yazıyı iptal ettiğini Gümrük Müsteşarlığına 18 Ağustos 2009 tarihli yazıları ile bildirmiştir.

Yaklaşık 1 yıldır Rusya Federasyonu sınırlarında uzun süreli beklemelere neden olan, Türkiye’den sevk olunan ve/veya Türk menşeli ürünlerin Rus gümrüklerinde tabi tutulduğu tam tespit uygulaması,  sona erecektir.