Anasayfa / Sektörel / Sektör Haberleri / Demiryolu / LİMANLAR VE DEMİRYOLU ALTYAPILARI

LİMANLAR VE DEMİRYOLU ALTYAPILARI

LİMANLAR VE DEMİRYOLU ALTYAPILARI12.10.2009

Haydarpaşa Liman İşletme Müdürü Dursun Arpacıoğlu, kamu limanları ve demiryolu altyapılarını masaya yatırdı.

KAMU LİMANLARI VE DEMİRYOLU ALTYAPILARI

Liman işletmeciliğinin; Altyapı ve işletim maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle vaktiyle, ülkemizde özel sermayenin de yaygın olmaması ve  yetersizliği gibi sebepler nedeniyle limanlarımızda işletim süreci kamu eliyle yürütülmeye başlamıştır. Bu oluşuma yasal nedenleri de ilave edebiliriz.

 

Kamuya ait büyük limanlar; devlet kuruluşu olan; TCDD ve TDİ’ ye aittir.

 

TDİ’ye ait başta yük limanları olmak üzere bu kurumun limanlarının tamamı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları doğrultusunda işletme haklarının bir sürece bağlı olarak devredilmesiyle özelleştirilmişlerdir.

 

 T.D.İ.’YE AİT ÖZELLEŞTİRİLEN LİMANLAR.

 

LİMAN ADI       DEVİR TARİHİ     İŞLETME SÜRESİ (Yıl)

 

TEKİRDAĞ         25.06.1997                   30

HOPA               26.06.1997                   30

GİRESUN           26.06.1997                   30

ORDU               11.07.1997                   30

SİNOP              11.07.1997                   30

RİZE                13.08.1997                   30

ANTALYA          08.09.1998                   30

ALANYA            08.12.2000                   30

MARMARİS        02.02.2001                   30

ÇEŞME             06.06.2003                   30

KUŞADASI         07.07.2003                   30

TRABZON          21.11.2003                   30

DİKİLİ               04.12.2003                   30

  

T.C.D.D’ ye ait Haydarpaşa limanı hariç, Mersin, Bandırma, İzmir, Samsun, Derince ve İskenderun limanları 02.06.2005 tarih ve 2005/54 sayılı özelleştirme yüksek kurul kararı ile “işletme hakkının verilmesi” yöntemiyle özelleştirme kapsamına alınmış limanlardır.

 

 TCDD YE AİT ÖZELLEŞTİRİLEN LİMANLAR

 

LİMAN ADI        DEVİR TARİHİ       İŞLETME SÜRESİ(Yıl)

 

MERSİN              11.05.2007                   36

 
T.C.D.D.TARAFINDAN İŞLETİLEN LİMANLARA AİT BAZI FİZİKİ BİLGİLER

 

LİMAN       Stok. alanı (m2)   Rıh. uzunluğu (m)   Derinliği (m)

İSKENDERUN  393.025                  1426                     10-12

İZMİR           240.628                  2959                      7-13

BANDIRMA      86.845                   2183                      8-12

DERİNCE       124.990                   1092                      6-14

SAMSUN       292.080                   1756                      2-10.5  

HAYDARPAŞA 343.420                   3413                      5-12 

 

- İskenderun Limanı:

 

Akdenizin kuzey doğusunda önemli bir konumu vardır. Ortadoğu ülkelerine transit yük trafiği için müsait bir limandır.

        
- İzmir Limanı:

 

Liman; Ege denizinin batı kıyısında geniş endüstriyel ve tarımsal hinterlanda sahip olmakla beraber İzmir’in ülkenin 3. büyük şehri olması nedeniyle de dikkate değerdir. Ayrıca ithalatın yanında önemli bir ihracat limanımızdır.

 
- Bandırma Limanı:

 

Liman Marmara bölgesinin Ege ve İç Anadolu’ya bağlantı ayağını oluşturur. Kabotaj taşımacılığında İstanbul bağlantılı kamyon ağırlıklı yük taşıyan Ro-Ro gemilerinin de hizmet aldığı bir liman olmakla beraber  ileride Tekirdağ / Bandırma arasında vagon taşıyan tren ferilerine de hizmet verecektir.

 
- Derince Limanı:

 

Marmara denizinin doğusunda  İzmit körfezinde yer almaktadır. Romanya / Köstence, Ukrayna / İlyichevsk  limanları ile bağlantılı olarak tren ferileri bu limandan demiryolu denizyolu  bağlantısını oluşturarak  kombine taşımacılık adına  vagonla yükleme boşaltma yapılmaktadır.

 
-Samsun limanı:

 

Balkanlar, Kuzey Avrupa, BDT ve Rusya ile orta doğu ülkeleri arasında Deniz-demir ve kara yolu taşımacılığına hizmet verebilecek feribot köprü sistemine sahiptir. Geçmişte Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerdeki siyasi gelişmeler, İran–Irak  savaşı ve orta doğudaki istikrarsızlık bu limanımızdan bu ülkelere olan transit yük taşımacılığına büyük zarar vermiştir. Fakat bu bölgenin geçmişi gelecegi için yeniden bir potansiyelin  var olacağını kanıtlar  gibidir.

 
-Haydarpaşa limanı:

 

Ülkemizin sanayi ve endüstri bakımından büyük hinterlandına sahip İstanbul’un Anadolu kıyısında bulunmaktadır. Karadeniz ve Avrupa ülkelerini kapsayan önemli  su geçiş yoluna sahiptir. Limanda, Haydarpaşa ve Sirkeci arasında çalışan feribotlar için iki adet feribot istasyonu mevcuttur.
TCDD’nin bütün limanlarında kılavuz alma zorunludur.2.000 GRT’ den küçük gemilerin römorkör alma mecburiyeti bulunmamaktadır. Haydarpaşa, İzmir, Mersin Limanlarında kılavuzluk hizmeti TDİ tarafından verilmekte diğer limanlar bu hizmeti kendisi vermektedir. Yine bu limanların tamamında Toprak mahsülleri ofisine ait  30.000 ton ila 100.000 ton arasında değişen bir tahıl siloları mevcuttur.
Limanların tamamında demiryolu ağ bağlantısı bulunmaktadır. Demiryolu-Denizyolu kombine taşımacılığının oluşumunda diğer sistemlere göre; güvenli, daha ucuz olması, ambalaj  ve sigorta giderlerinin düşük olması ile bu taşımada kullanılan platform tipi vagon üretim maliyetinin düşük olması sistemi ekonomik olarak gerekli kılan nedenlerden bazılarıdır. Karayolu trafik  sorununun önemli çözüm yöntemlerindendir.

Limanlarımızda Demir Yolu Taşıma payı

 

Demir yolu bağlantılı limanlarımızdaki demir yolu taşıma payları  bu limanlarda elleçlenen yüklere göre daha  düşük bir oran izlemektedir.Bu durum; demiryolu alt yapı bağlantılarının hinterland alanlarının vaktiyle küçük sahalara sığdırılmasının bir sonucu olarak yansımaktadır.Gelen-giden yüklerin son varış noktalarını kısa mesafelerin teşkil etmesi  ve dağıtım  ağı buralarda çok noktalı olduğundan tek hatlarda büyük yük potansiyelleri yakalanamamaktadır.Dolayısıyla karayolu ağırlıklı bağlantılar etken olmaktadır. Ülkemizde uluslar arası kara yolu taşımacılığında 2.000 civarında firmanın 43 bin araçla  faaliyet gösterirmesi kara yolu alt yapılarının daha gelişmiş olması, ve Türkiye ihracatının % 50 ye yakınının bu modla  gerçekleştirilmesi, bunun başka bir nedenini her halde teşkil etmektedir.

Türk liman kapasiteleri

 

Son yıllarda ülkemizde özel sektörün de liman işletmecilik faaliyetlerinde aktif olarak yer almaya başlamasıyla sektörde canlılık yaşanmaktadır.Ülkemiz limancılığı Dünya konteyner trafiginin yaklaşık  % 20 inin gerçekleştigi  akdeniz koridorunda önplana çıkmaya başlamıştır.Günümüzün  taşımacılığının adı artık  konteynerdir.Bu taşımadan dünya genelinde aldığımız pay hala çok düşük bulunmakta  oran binde terimleriyle ifade edilmektedir.

 

-Uluslararası bir değerlendirme için   2007 yılında bazı gerçekleştirilen kapasitelere bakarsak bunu görebiliriz:

 

Ülke                      Liman adı                               TEU
Singapur       Singapur  limanı               27.100.000
Belçika          Antwerp +Zeebrugge                   9.600.000    
Türkiye              Türk limanları                 4.711.000

 

Gerçi Singapur limanı dünya için dikkate değer bir modeldir. Bizde bu modele  bakmalıyız. Bizim de coğrafi konumumuz çok önemli yerdedir. Transit yük hareketlerine önem vererek yük stok alanlarımızda yeteri kadar yer vermeliyiz. Singapur  limanının coğrafi konumu  bu limanın ana yük limanı olmasına imkan vererek transit yük merkezi konumuna getirmiştir. Bu limanda elleçlenen yüklerin %97 si transit yük niteliğindedir. Oysa ki bizde  yük terminal alanlarında  kapasiteler tüketim ve üretim kaynaklarımıza bağlı bir seyir izlemektedir.Sektörde transit yük taşımacılığına yeteri kadar önem veremediğimiz sürece bu olumsuz kısır döngü yaşanacaktır.Fakat ülkemizdeki son gelişmeler; yeni liman ve yapılan yatırımlar bu sıkıntıların giderileceği yöndedir.  

 

ALT YAPI BAĞLANTILARI


Karadeniz  Bölgesi:

 

Demiryolu yük taşımacılığı ve lojistik sektör gelişiminde önemli bir arz oluşturmaktadır. Samsun, Trabzon limanları, yeni açılan Gelemen lojistik köyü, kamuya ait inşaatı devam eden Karasu limanı da bölgedeki diğer limanlarla birlikte kombine taşımacılıkta  coğrafi konumlarının  avantajlarını  canlı tutmaktadırlar.

 

Bölgenin önemini ortaya koyarken;

 

-AB destekli, TRACECA: “Avrupa, Kafkaslar, Asya Nakliye Koridoru” Kuzey Avrupa ve Ortadoğu ayağı temelinde demir yolu ağırlığını hissettiren bir projedir. Bu paralelde Samsun-Sivas demir yolu bağlantı işlevi mevcut olup,  oluşturulacak Trabzon –Erzincan demiryolu  alt yapı bağlantıları bölgeyi daha da güçlendirecektir. Şu anda Samsun limanında bir Boji değiştirme istasyonu da bu kapsamda kurulmaktadır.  (57,4 milyon Euroluk 39 teknik yardım projesi ve 52 milyon Euroluk rehabilitasyon için de 13 yatırım projesi finanse edilmiştir.)


 

Bölgede başka bir proje;

 

-Türkiye, Hindistan, Rusya, İran ve Umman Sultanlığı’nın oluşturduğu, NORSTRAAC “Uluslar arası Kuzey–Güney Nakliye Koridoru”: Ekonomi ve ticaretimizi artıracağı gibi koridor üzerinde öngörülen transit taşımalardaki  gelişmeleri  önemli ölçüde destekleyecektir. Hindistan bağlantısı bir nevi Uzakdoğu  yük merkezlerine ulaşım kaynağı gibidir.

 

Bu projelerle birlikte İran’ın bölge limanlarını kullanarak, Dubai üzerinden yaklaşık 7 milyar dolarlık ithalatını gerçekleştirme düşüncesi  müspet gelişme olarak değerlendirilebilir.

 

Batı bölgemiz:

 

Ülkemizin batısını doğuya,  daha doğrusu Avrupa’yı Asya’ya bağlayan Marmaray projesi;   demiryolu yük taşımacılığında çok önemli gelişmeler sağlayarak lojistik sektörünün gelişimini önemli ölçüde artıracaktır. Çünkü  boğaz geçişlerindeki aktarma ve geçişe bağlı taşımacılıkta en önemli zaman kayıpları  ortadan kalkmış olacaktır. Orta Avrupa üzerinden Karadeniz’in kuzeyinden geçecek vagonlar daha avantajlı olacağı için boğazdan geçişi tercih edeceklerdir.

 

Trakya bölgemizin Avrupa ile sınır olması, Muratlı - Tekirdağ demiryolu bağlantısı ve deniz ayağının burada  oluşması, lojistik sektörü için bu bölgeyi  çok cazip hale getirecektir.Avrupa yüklerinin bu bölgede tasnifi yapılarak blok trenlerle son varış yerine ulaştırılabilecegi gibi bölgedeki limanlar kullanılarak deniz aşırı transit yükler gemilerle buluşup  demiryolu denizyolu kombine taşımacılığı gerçekleşecektir.Tekirdağ bağlantılı Derince ve Bandırma Limanları arasında  taşıma yapacak tren ferilerinin seferlere başlaması ile iç talebe yönelik  dahili taşımacılık yapılabileceği gibi  transit yük taşımacılığı daha ön plana çıkarak limanlarımızın demir-deniz yolu alt yapı bağlantıları  önemli ölçüde  desteklenmiş olacaktır.

 

Doğu Anadolu bölgesi:

 

Yukarda kısmen değinilen ülkemizin batısından Marmaray dahil bağlantılı gelecek yükler ile Karadeniz  üzerinden gelecek olan demiryolu  transit yüklerin ve  iç talebe müretteb yüklerin oluşturabileceği  yük potansiyeli,   Doğu Anadolu Bölgemizde yeni lojistik yük merkezleri  ihtiyacını doğuracaktır.TCDD’nin özel sektörle işbirliği dahilinde işletilen / işletilecek  demiryolu ağırlıklı inşa edilen, ülke genelinde lojistik köyleri bu durumu destekler niteliktedir.*

 

Batı ve kuzey bölgelerimizin demiryolu bağlantı noktalarından gelecek yük baskıları Çetinkaya’da yeni bir transit ağırlıklı lojistik  merkezleri oluşturabilir. Buradan Kars – Gürcistan ve Doğukapı’ya yönelik  (sorunların giderilmesi dahilinde) yük tasnifleri yapılabileceği gibi, Malatya bölgemizde de bu anlamda İran ve Suriye ayrım noktasında  benzer faaliyetler yürütülerek buralarda lojistik merkezlerinin oluşması yararlı olacaktır.

TCDD’nin özel sektörü teşvik edici mevzuatı,  özel sektörün lojistik köy mücavirinde arazi temin etmesi koşuluyla lojistik hizmeti verebileceği gibi özel sektöre ait fabrikalar, sanayi merkezleri, Organize Sanayi Bölgelerine iltisak hatları ile bağlantı sağlanmasına imkan tanınmaktadır. Karayoluna göre Demiryolu üst yapı maliyetlerinin 2008 yılı verilerine  göre kilometrede yaklaşık % 70 daha düşük maliyette  olması bu işin ekonomik boyutunda avantaj  oluşturmaktadır.

 

Yukarda ifade etmeye çalıştığım mevcut altyapı oluşumları ile proje kapsamında gerçekleşecek taşıma modları ve lojistik merkezleri ,kamu ve özel sektöre ait  limanların birbirine bağlanması halinde  sektörün tamamı ulusal ve uluslar arası düzeyde hak edeceği paydan azami ölçüde yararlanmış olacaktır.

Dursun ARPACIOĞLU

HAYDARPAŞA LİMAN İŞLETME MÜDÜRÜ