Gümrüklerde "devrim" sayılabilecek nitelikte büyük değişiklikler yaşanacak. Bu düzenlemeler bütün boyutları ile "e-gümrük" adı altında 1 Nisan 2010 tarihinde Türkiye düzeyinde uygulanmaya başlayacak.
Dünyadaki gümrük uygulamalarına bakıldığında, iki önemi dönem yaşandığını görüyoruz. Bunlardan birincisi 1950 -2001 dönemidir. İkinci Dünya Savaşı'nın yaralarını sarmak amacıyla kurulan Birleşmiş Milletler ve buna bağlı Avrupa Ekonomik Konseyi, "yeni dünya düzeni"ni kurabilmek için bir dizi uluslararası anlaşmayı hazırlayarak yürürlüğe koydu. Uluslararası ticaretin önünü açan en önemli anlaşma ise GATT (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması) idi. Uluslararası ticaretin önündeki engellerin mümkün olduğunca azaltılmasını amaçlayan yeni yaklaşım gümrük alanında ifadesini şöyle buluyordu: "Transit geçen eşya ya yurtdışına çıkacak ya da ithal edilmek üzere bir iç gümrüğe gidecek. O halde transit işlemlerinde çok belge ve bilgi istemeyin. Transit eşyasını da mümkün olduğunca kontrol etmeyin" ya da "Özet Beyan taşıyıcı beyanıdır. Taşıyıcı eşyanın ayrıntılı beyanını bilmek durumunda değil. Bu nedenle Özet Beyan'da fazla bilgi ve belge talep etmeyin. Özet Beyan'la ilgili gümrük işelemlerini de mümkün olduğunca kısa tutun. Zaten Özet Beyan konusu olan her eşya için gümrük idaresine bir Detaylı Beyan (Gümrük Beyannamesi) verilecek. Ayrıntılı bilgilere bu beyan üzerinden ulaşırsınız."
11 Eylül 2001 tarihinde Amerika Birleşik Devletlerinde 4 yolcu uçağının kaçırılarak New York'taki ikiz kulelere ve Pentagon Binasına çaptırılmasından sonra tüm dünyada "Yeni Gümrük Dönemi" de başlamış oldu. ABD ve Batı Avrupa ülkelerinde terörizmden kaynaklanan endişe ve korku yeni dönemin şekillenmesinde de belirleyici oldu. ABD'de yapılan analizler sonucunda, bu ülkeye yönelik potansiyel tehlikelerin oluşumuna "uluslararası seyahat kolaylığı"nın ve "uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi"nin önemli bir katkı yaptığı kanaati, genel kabul gördü. Bu değerlendirmeler, "uluslararası ticaretin kuralları yeniden gözden geçirilmelidir" şeklinde özetlenebilecek görüşün yaygınlık kazanmasına yol açtı. Böylece 2001 sonrası "Yeni Gümrük Düzeni" ifadesini şöyle bulmaya başladı: "Bir 'Ortak Risk Değerlendirmesi ve Yönetimi Programı' geliştirelim. Uluslararası bilgi paylaşımını keyfilikten çıkararak kurumsallaştıralım. Yeni düzende özet beyan bilgilerini artırarak özet beyan veren nakliyecilerin sorumluluklarını artıralım. Ayrıca, transit taşınan yükleri de daha iyi denetleyelim. Gümrük idarelerinin yetkilerini 'Yetkilendirilmiş operatör'lere delege edelim. Tüm bu işlemlerde bilgisayar teknolojisinden en ileri düzeyde yararlanalım." Türkiye 5911 sayılı Kanunla 4458 sayılı Gümrük Kanununa bu "Yeni Yaklaşım"ın hükümlerini eklemiş ve bunun uygulama hükümlerini içeren Gümrük Yönetmeliğini tümüyle yeniden yayımlamıştır.
Kademeli olarak uygulamaya alınan "Yeni Gümrük Düzeni" şu düzenlemeleri içermektedir:
- Kağıt ortamında Detaylı Beyan (Gümrük Beyannamesi) ve Özet Beyan kaldırılacak, sadece elektronik beyan ile yetinilecektir.
- Tüm gümrük işlemleri "Güvenli Elektonik İmza" ile gerçekleştirilecektir.
- Diğer gümrük rejimleri gibi "Transit Rejimi" ile ilgili Gümrük Beyannamesi de sadece elektoronik ortamda üretilecektir.
- Transit yük taşıyan taşıt aracının güzergah boyunca karşılaşacağı kontrollerde sunulmak üzere, TIR karnesi bulunmayan her araç için "Transit Refakat Belgesi" düzenlenecektir.
- Gümrük Müsteşarlığının "BİLGE Sistemi"ne bir ISP aracılığı ile EDI programıyla erişilmesi uygulamasına son verilecek ve web tabanlı bir yapı üzerinden erişim sağlanacaktır.
- Kademeli olarak bir ay içinde tüm EDI programları uygulamaya kapatılacaktır.
- Kademeli olarak, Gümrük Müdürlüğü hizmet binalarında bulunan "Veri Giriş Salonları kapatılacaktır.
- TIR kamyonları için tanınan bir istisna dışında, Özet Beyan, taşıt aracı henüz Türkiye'ye girmeden önce BİLGE Sistemine yüklenecektir.
- Beyannameye eklenmesi gereken belgeler ya elektronik nüsha olarak ya da tarayıcıdan geçirilmiş kopya olarak ilgili gümrük idaresine sunulacaktır.
- Beyanı destekleyen bu ekler, ilgili taşıyıcı, acente, gümrük müşaviri, ithalatçı veya ihracatçının bürosunda arşivlenecek; sonradan yapılacak gümrük denetimlerinde görevlilere sunulmaya hazır şekilde tutulacaktır.
Kısaca belirtmek gerekirse, gümrüklerde "devrim" sayılabilecek nitelikte büyük değişiklikler yaşanacak. Bu düzenlemeler bütün boyutları ile "e-gümrük" adı altında 1 Nisan 2010 tarihinde Türkiye düzeyinde uygulanmaya başlayacak. Bu bakımdan, taşımacıların, acentelerin, gümrük müşavirlerinin ve antrepo işleticilerinin yeni düzene uymaları için bugünden çalışmaya başlamaları kaçınılmaz görünüyor.
Kaynak: Transport