İşadamlarımızın son yıllarda uluslararası platformlarda yatırım yapmaları ve özellikle global aktörlerin liderleri arasında olan (ÇHC) Çin Halk Cumhuriyeti'ne de yönelmiş olmaları nedeniyle, bu sektöre ilgi duyan girişimcilerimiz için ÇHC Sivil Havacılık Yabancı Yatırımlar Kanunu'nun konuyla ilgili hükümleri hakkında kısa da olsa aşağıda sunmaya çalıştığımız bilgilerin yararlı olabileceği düşüncesindeyiz.
1 Ağustos 2002'de yürürlüğe girmiş olan Çin Sivil Havacılık Yabancı Yatırımlar Kanunu uyarınca yabancı kuruluşlar Çin havalimanlarına yatırım yapabilirler. Bu kanunun amacı, Çin sivil havacılığını dünyaya açmak, sivil havacılık sektöründeki reformları ve gelişmeleri takip edip Çin'de uygulanmasını sağlamak ve özellikle bu alanda Çin'de yatırım yapmak isteyen yatırımcıların hukuki haklarını korumaktır. Bu kanun yabancı şirketler, teşebbüsler ve diğer ekonomik organizasyonlar ya da bireylere uygulanabilir.
Kanunun 3'üncü maddesi uyarınca, yabancı yatırımcılar sivil havaalanları, kamusal hava taşıma şirketleri, genel havacılık şirketleri ve havacılıkla ilgili olan projelere yatırımlar yapabilirler; ancak hava trafik kontrol sistemleri ile ilgili olarak yabancı yatırımcıların yatırım yapmaları ya da bu sistemlerle ilgili düzenlemelere katılmaları kanun tarafından yasaklanmıştır. Burada bahsi geçen havacılık ile ilgili projelerden anlaşılması gereken; uçak yakıtı, uçak tamir ve bakımı, kargo depolama ve taşımacılık, yer hizmetleri, ikram hizmeti, oto park hizmeti ve kanun tarafından izin verilmiş diğer konulardır.
Yabancı yatırımcıların söz konusu kanun uyarınca sivil hava limanlarına yatırım yapmaları mümkündür. Burada "sivil hava limanı"ndan anlaşılması gereken; sivil hava limanlarındaki uçak pistleri, kalkış pistleri, haberleşme koridorları, park apronları ve ışıklandırma bölgelerini içeren uçuş alanlarıdır. Hava terminal binaları da yabancı yatırımcıların yatırım yapabileceği bölgeler arasında yer almaktadır.
Yabancı yatırımcıların ayrıca, tarım ve zirai ilaçlama, ormancılık ya da balıkçılık için uçuşlar yapan ya da ticari ve turistik uçuşlar yapan genel havacılık şirketlerine de yatırım yapmaları mümkündür.
Yabancı yatırımcılar sivil hava limanlarına yatırım yaptıklarında, sermayenin çoğunluğu Çinli tarafa ait olacaktır. Yabancı yatırımcıların ticari uçuş, turistik uçuş ya da endüstri alanında çalışan havacılık şirketlerine yatırım yapmaları durumunda yine sermayenin çoğunluğu Çinli tarafa ait olacaktır. Yabancı yatırımcılar tarafından tarım ve zirai, ormancılık ya da balıkçılık alanlarında faaliyet gösteren şirketlere yatırım yapılırken, yatırımın yüzdesi Çin ve yabancı yatırımcılar tarafından ortaklaşa kararlaştırılabilir.
Söz konusu bu kanun uyarınca:
- Hava limanına yapılacak olan yabancı yatırım yüzdesi, Çinlilerin elinde bulundurduğu pay yüzdesini geçemez ve bu durumda da yabancı yatırımcının payı en yüksek %49 olabilir.
- Yabancı bir ortak ile kurulmuş olan bir ortak teşebbüsün süresi de en fazla 30 yıl olarak kanunda belirlenmiştir.
Sivil havacılık projelerine kanunen belirlenen kotanın üstünde yatırım yapmayı planlayan yabancı yatırımcıların Proje Teklifleri ve Fizibilite Raporlarının onaylanması, Ulusal Kalkınma ve Planlama Komisyonu tarafından CAAC ile yapılan müzakereler sonucunda belgelerin ve sözleşmelerin Yabancı Yatırım ve Ekonomik İşbirliği tarafından onaylanmasına bağlıdır. Pay kotasının altındaki projeler için ise, Proje Teklifleri ve Fizibilite Raporları, sözleşmeler Yabancı Yatırım ve Ekonomik İşbirliği tarafından onaylandıktan sonra CAAC tarafından onaylanır.
Kargo depolama ve taşımacılık, yer hizmetleri, ikram hizmetleri ve otopark hizmetleri gibi hava taşımacılığı ile ilgili projelere yatırım yapmak isteyen yabancı yatırımcıların yatırımları yönetmelikte düzenlenen prosedürlere uygun olması koşuluyla onaylanır.
Sivil hava limanı inşa etmek için yapılan yabancı yatırımların belgeleri ve sözleşmeleri onaylandığında, yatırımcı öncelikle Çin'de yatırım yapmasına izin veren sertifikayı almak için Yabancı Yatırım ve Ekonomik İşbirliği (MFTEC)'ne başvurmalıdır; sonra da İş İdaresi Departmanına giderek kayıt yaptırmalıdır.
Kamu hava taşımacılığı yapan bir şirkete ya da genel havacılık şirketine yapılacak bir yabancı yatırımın sözleşmeleri onaylandığında, yabancı yatırımcı öncelikle CAAC'ye başvurarak yeni bir faaliyet lisansı almalı ya da varolan faaliyet lisansını yenilemelidir. Bundan sonra da MFTEC'ye başvurarak Çin'de yabancı yatırım yapmasına izin veren sertifikayı almalı, son olarak da İş İdaresi Departmanı'na gidererek kayıt yaptırmalıdır.
Kısaca bahsettiğimiz bu kanun hükümleri, Hong Kong, Macao ya da Tayvan'daki şirketler, teşebbüsler ya da diğer ekonomik teşkilatlar ya da bireyler için uygulama alanı bulacaktır.
Çin Hava Limanı birbirine kenetlenmiş, iç içe geçmiş işletmelerin sevk ve idaresini yapmaya başladığından beri, -her ne kadar bunlardan çoğu direkt olarak havacılık sektörüyle ilgili olmasa da- bu işletmelerin kapanış öncesi ya da kapanış sonrasında meydana gelen şirket bölünmeleri hava limanı şirket devirlerinde ortaya çıkan en önemli hukuki sorundur. İş sözleşmeleri gibi hassas konular şirket bölünmeleri sonucunda doğmaktadır.
2009 yılında, Çin Sivil Havacılık Yönetimi, bu kriz içindeki Hava Taşıma sektörünün pazara girişlerin kolaylaştırılması, yabancı nakliye ücretlerinin artırılması ve taşımacıların yeni uluslararası rotalara yayılmaları için teşvik edilerek geliştirilmesi için bir tedbir paketi yayınladı. Bu paket, bu alanlarda yatırım yapacak yabancı yatırımcılar için daha cazip fırsatların ortaya çıkmasına olanak sağlamış bulunmaktadır.
Çin kanunları, hava taşımacılığı konusunda yatırım yapmak isteyen yabancı yatırımcıları bu alanda yatırım yapmaları için teşvik etmektedir. Bu teşvik doğrultusunda 2010 Şubat ayında Air China ile Cathay Pacific Airways arasında ortak bir hava taşıma şirketi kurulmasına dair çerçeve anlaşması imzalandı.
Pazar girişleri ortak teşebbüsler aracılığıyla ya da sivil havacılık şirketlerinin ihraç ettikleri hisse senetleri satın alınarak -hisse senedi piyasasında listelenmiş olan yurtdışına ihraç edilen hisseler ve yabancı yatırım hisseleri de dahil- gerçekleştirilebilir. Yabancı yatırımcılar kargo havayoluna yatırım yaptığında, havayolundaki çoğunluk haklarının yabancı yatırımcının Çinli ortağına ait olması zorunludur. Her bir yabancı yatırımcı tarafından yapılan yatırım payı (ilgili bütün şirketler dahil olmak üzere), özsermaye payının %25'ini geçemez. Yabancı yatırımcının toplam sermayedeki payı %49'dan fazla olamaz.
Çin Yabancı Yatırımlar Kanun ve düzenlemelerinin amacı doğrultusunda, hava taşıma sektörü " teşvik edilmiş sektör" olarak düzenlenmiştir. Bu kanunla birlikte yabancı yatırımcıların sivil hava taşımacılığı sektörüne katılımındaki bir çok kısıtlama kaldırılmıştır, örnek vermek gerekirse, önceden yabancı yatırımcının sahip olabileceği %35'lik dilim ve yönetim kurulunda yabancıların %25'lik oy verme hakkı gibi sınırlamalar artık mevcut değildir. Bununla birlikte, yönetim kurulu başkanı ve sivil hava taşımacılık teşebbüsü genel başkanının Çin yatırımcıları tarafından tayin edilmesi zorunluluğu da bu kanun tarafından kaldırılmıştır.
Kaynak: Dünya